АҚШда ”Ўзбекча-Инглизча мукаммал луғатнинг” биринчи томи нашрдан чиқди. Йирик энциклопедик ҳажмда бўлган бу китоб 724 саҳифадан иборат бўлиб, “А” ҳарфидан “Н” ҳарфига қадардир. Китобнинг иккинчи томи ҳам бу йил нашрдан чиқади.

Қувончлиси шундаки, бу китобнинг асосий муаллифи таниқли ўзбек олими Жаҳонгир Маматовдир. Илгари ҳам АҚШ да бир қанча илмий китоблар нашр этган юртдошимизнинг навбатдаги бу улкан иши нафақат Америкада балки бутун дунёда ҳам бугунга қадар шу йўналишда яратилган китобларнинг энг йиригидир.

-Бундан уч йил олдин Американинг бир қанча вазирликлари биргаликда конкурс ташкил этиб, энди барча тиллар бўйича мукаммал луғатлар ҳозирлашга киришилганини эълон қилишди-, дейди Жаҳонгир Маматов.- Конкурсда мамлакатнинг бир қанча олийгоҳлари ва илмий марказлари ҳам иштирок этишди. Ўзбекча-Инглизча мукаммал луғат нашр этиш бўйича бизнинг режаларимиз диққат тортди ва биз ютиб чиқдик. Лекин ҳали қувонишга эрта эди. Чунки, биринчидан, бу жуда қийин иш, иккинчидан, жуда масъулиятли ва учинчидан, бугунга қадар ўзбек тилининг жуда кўп ҳассос сўзлари инглиз тилига таржима қилинмаган ёки умуман ишлатилмаганди.

Бугунгача нашр этилган кичик ҳажмдаги луғатлар эса Ўзбекча-Русча луғат асосида тайёрланганди. Биз “Ўзбек тилиниг изоҳли луғати”ни асос қилиб олган ҳолда иш бошладик. Лекин бу луғат ҳам Совет даврида нашр этилган ва мустақиллик пайтида қайта чоп этилгани эса олдингисининг нусхаси бўлгани учун жуда кўп калималар йўқ эди.

-Биз Интернет сайтларида эълон қилинган мақолалар ва китобларда ишлатилган ўзбекча сўзларни ҳам тўпладик,-деб сўзини давом этди Жаҳонгир Маматов.- Уларнинг инглизча маъноларини ҳам топдик. Яна ҳам муҳими ҳар бир сўзнинг ишлатилиши ва қай йўсинда қўлланилишини мисоллар билан ҳужжатлаштирдик.

Бугун тилшуносликнинг лексикография қисмида ҳам катта илдамламалар бор. Илгари луғатлар бир сўзнинг эквивалент таржимаси ва баъзи ҳолларда иборавий мисоллар билангина чоп этилган бўлса, энди ҳар бир сўз ҳужжатлаштирилмоқда. Бу дегани сўзнинг лингивистик “таржима ҳоли” берилиши қаторида унинг қандай ишлашини кўрсатувчи мисоллар билан далилланмоқда.

Сўзларнинг инглизча маъноларини топишда тилшунос ҳаммуаллиф-Майкл Ҳорлик ёрдам берган бўлса, ўзбекча мисолларни топишда олима Каромат Қодированинг меҳнати катта бўлди.

Китобда аввал ўзбекча сўз лотинда берилган, кейин унинг кирилча кўриниши ўрин олган, сўнг бу сўзнинг қандай калима эканлиги таъкидланган ҳолда мисоллар билан унинг амалда ишлатилиши кўрсатилган. Мисоллар ҳам ўзбек, ҳам инглиз тилларида берилган. Айни пайтда китобда жуда кўп сўз бирикмалари ҳам келтирилган.

Бу ҳали китобнинг биринчи нашридир. Ҳар қандай ишда камчилик бўлади. Бу эса жуда катта иш бўлгани учун биз китобнинг кириш қисмида тилшунослар, мутахассислар, луғатдан фойдаланувчиларга мурожаат қилиб, ўз истаклари, танқидий фикрлари ва мулоҳазаларини бизга ёзишни сўрадик. Ана шулар ва ўзимизнинг қўшимча изланишларимиз натижалари ҳам киритилган ҳолда иккинчи марта ҳам нашр этишни режалаганмиз…

Китоб Dunwoody press нашриётида (Xalqaro raqami: ISBN: 978-1-931546-55-3) чоп этилган ва АҚШ Конгресси кутубхонасида (2008942932 ) рўйхатга олинган.

Бу китоб бугун жаҳон бўйлаб юрган ўзбеклар учун дунёга ўзига хос бир калит ва мутахассиларга эса қўлланма, толибларга дастуриламал бўлиши аниқ. Бу улкан лойиҳа раҳбари Жаҳонгир Маматовга миннатдорчилик билдираётган олимларга қўшилган ҳолда биз ҳам уни ва ҳамкасбларини қутлаймиз.

Ўзбек тилининг жонкуяри бўлган шундай инсонлар борлиги билан ифтихор қиламиз.

Бобур Холиқназар,

Мериленд университетининг докторанти.